EWOLUCJA TEATRU

 EWOLUCJA TEATRU

            Teatr to rodzaj sztuki, gdzie aktor na żywo przedstawia spektakl dal zgromadzonej publiczności. Może ona dotyczyć: adaptacji literatury, filmu, ale i problemów życia codziennego. Teatr Wzoruje się antykiem i na przestrzeni lat ewoluował, przez co powstało wiele rodzajów przedstawień. Różniły się formom, bóstwem jakiemu było poświęcone, tematem czy epoką, w której się ukształtowały. Wszystkie mają, jednak, wspólny cel: skłonić widza do przemyśleń. Sprawić by zaczął się śmiać, płakać czy grać razem z aktorem.

         

               Teatr grecki wiążę się z uroczystościami religijnymi ku czci boga wina Dionizosa. Geneza teatru antycznego wiąże się procesjami, w których jeden z mieszkańców polis przebierał się za Dionizosa a chór za kozłów (gr. tragos - kozioł stąd pojęcie 'tragedia'). Na czele pochodu szedł przewodnik. Widowiska te musiały być łatwo dostępne dla obywali, dlatego pierwsze sztuki wystawiano na placu zwanym orchestra, a na jego środku ustawiano ołtarz. Na orchestrze występował chór i tancerze. Widzowie zasiadali na zboczu góry, początkowo bezpośrednio na ziemi, później na kamiennych ławkach, widowni w kształcie koła, czyli theatron. Aktorami mogli być wyłącznie mężczyźni a role kobiece odgrywali chłopcy nosząc przy tym damskie maski oraz niskie koturny. Miejsca w pierwszym rzędzie były zarezerwowane wyłącznie dla urzędników. W greckim teatrze odgrywano tragedię, utwory podniosłe, często o mitycznych herosach lub problemach politycznych. Komedie jako rodzaj groteski, rozweselającej, komentującą poleis, wyśmiewającej się z ludzkich wad, ale jednocześnie pouczający widzów. Arystofanes był autorem najczęściej wystawianych utworów, często o tematyce politycznej nastawionej satyrycznie wobec wad demokracji. Teatr antyczny stał się pierwowzorem tego działu kultury i rozpoczął dalszy ciąg historii związany z ewolucją. 

 
        

                  

                W średniowieczu teatr charakteryzował się różnorodnością form. Był związany z rozwojem dramatu religijnego, czyli z tradycją antyczną oraz świecką ludowością. Dramat chrześcijański rozwinął się z liturgii, w Kościołach europejskich od IX w. początkowo w formie tzw. wstawek do Niedzieli Palmowej (procesja z palmami i nawiedzenie grobu Chrystusa), później obejmując Boże Narodzenie. Na scenerię nabożeństw wielkanocnych miały wpływ wyprawy krzyżowe. Teksty liturgiczne o charakterze teatralnym były spisane w języku łacińskim. W 1887 z terenu całej Europy zebrał je C. Lange. Ukształtował się nowy gatunek dramatyczny średniowiecza misterium oraz mirakle. Misteria były wystawiane na Wielkanoc i dotyczyły męki oraz zmartwychwstania Jezusa Chrystusa. Aktorami byli wyłącznie, tak samo, jak w antyku, mężczyźni. Początkowo posługiwano się wyłącznie tekstem z Pisma Świętego, później zaczęto dodawać inne teksty. Później powstały jasełka i przedstawienia związane z innymi ważnymi świętami chrześcijańskimi. Zaczęto do nich dodawać również sceny zabawne, tak powstały moralitety. Były to komedie, które wyśmiewały się z ludzkich wad i popełnionych przez niego grzechów. Nie grano już w amfiteatrach, lecz w kościołach lub na scenach kołowych, czyli drewnianym podeście z tłem. Wiele wzorców z antyku zachowało się w teatrze średniowiecznym. Wyróżniał się odgrywaniem ważnej roli przez chrześcijaństwo, które było najważniejszym aspektem dla ludzi tamtej epoki.

        

                 Naśladowanie wzorców antycznych i poszukiwanie starożytnych inspiracji artystycznych nie ominęły renesansowego teatru. Gatunki dramatu średniowiecznego zachowały się w teatrze ludowym, ale nie były popularne na scenach dworskich. Tm były wystawiane głównie komedie i tragedie. W odrodzeniu wzór budynku teatralnego funkcjonującego do dziś ukształtował się we Włoszech. Zamknięte pomieszczenie, siedzące miejsca, scena umożliwiająca zmianę dekoracji. W przedstawieniach grali amatorzy, nie dotyczyło to komedii Dell'arte. Tam w komedii, występowali zawodowi aktorzy, nosili przy tym komiczne maski z charakterystycznymi nosami. W Anglii rozwinęły się teatry publiczne. Można w nich ujrzeć grypy nazywane trupami również składające się z zawodowych aktorów. Ten teatr charakteryzował się bogatym zdobieniem. Natomiast w teatrze Elżbietańskim bogate wyłącznie stroje męskich aktorów. Praktycznie zrezygnowano z dekoracji i rekwizytów. Pojawiły się efekty specjalne, np. Wystrzał z broni palnej. Sztuki nie miały dużo wspólnego z teatrem antycznym. Zerwano z zasadą trzech jedności, zasady decorum. Ukazywano bohaterów ciekawych dla widza, który niekoniecznie chciał oglądać zasady powtarzające się w kółko. Był ciekawy losem postaci, której los, już nie był przesądzony z góry przez bogów. Największy wpływ na tę formę kultury, miał William Szekspir. Przez zerwanie z zasadami antycznymi wywarł duży wpływ na romantyków i twórców późniejszych dramatów.
         

                   Romantycy traktowali teatr jak obrzęd, wtajemniczający człowieka w świat niematerialny. Widz przez oglądanie spektaklu miał poznać prawdy o człowieku, naturze, historii czy o ideach ich inspiracji, czyli Williama Szekspira. Jego twórczość nie była popularna wyłącznie w Anglii, na polskich scenach również wystawiano ''Romeo i Julię'', czy ''Hamleta''. W tej epoce nastąpił ogromny rozwój sztuki inscenizacji. Pojawiły się: zapadnie, dźwigi podnoszące aktorów, czy lustrzane tła. Stosowano to, aby pokazać naturę otaczającą scenę, dawniej opisywał to chór: ''Antygona'' '' O słońca grocie, coś jasno znów Tebom błysnął po trudach i znoju''. Nowy kształt spowodował zamieszki podczas premiery dramatu Hugo Herman, czyli ''Honor kastylijski''. Krytyka skierowana w stronę monarchii oburzyła konserwatywną część publiczności. Ta część widzów zarzucała złamanie zasad teatru klasycystycznego. Używanie języka potocznego, brak realizmu, wyolbrzymienie natury czy bohaterów popełniających samobójstwo. Romantycy oczywiście uznali te cechy za plusy swojego teatru. Na ziemiach polskich teatr romantyczny został przyjęty krytycznie. Cenzura zabraniała pokazywać spektaklów Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego czy Szekspira. Jedynie komedie Aleksandra Fredry były chętnie pokazywane. Spór związany z teatrem romantycznym pokazuje ewolucje teatru oraz to, jaką rolę odgrywał w życiu widzów, dlatego Denis Bablet historyk teatralny często sam teatr nazywa aktorem. Mimo podzielonych zdań i idei przedstawienia spełniały swe zadanie, wywierały wrażenie na widzu. Widać to szczególnie w współczesnym teatrze.
         

                   Interaktywna forma teatralna stworzona przez Augusto Boal'a. Jest to zupełnie nowa forma teatralna, w której widz również może stać się aktorem. Scenariusz opiera się na problematyce jednego z bohaterów lub wydarzeniu ważnym dla aktorów. Gdy jedna z osób występujących na scenie chce zmienić bieg wydarzeń, wprowadzić nowego bohatera czy nawet uśmiercić go to może to zrobić. Sceną wcale nie musi być teatr, może być to szkoła, ulica czy nawet zwykły pokój w naszym domu. Teatr tak ewoluował, że widz może panować nad tym, co widzi. Ta forma przedstawienia sztuki nie jest traktowana jak obrzęd czy kult religijny. Bardziej jako rozrywka czy nawet terapia. Człowiek zaczyna myśleć, łączyć wątki z bohaterami i tworzyć. Teatr Forum widzimy często w Internecie, gdzie ukryty jest pod nazwą '' prank internetowy''. Polega na żartobliwym ''wkręceniu'' nieświadomego człowieka i rozśmieszenia go. Po całym zabiegu jest informowany o tym, że brał udział w przedstawieniu, w chwilowej komedii, która miała za zadanie wydobyć z niego emocje. Potwierdza to, że ten odłam teatru nie uznaje granicy między aktorem a widzem.
         

                 Ewolucja teatru pokazuje, jak ważny był to aspekt w dziejach świata. Teatr był zmieniany na przestrzeni lat, dostosowywany do wymagań widza. Najczęściej czerpał z antyku, gdzie pomysł się narodził. Gdy Grecy wyznawali wiarę politeistyczną, oglądali opowieści o herosach poświęconym Bogom. Gdy w romantyzmie byli ciekawi świata pozaziemskiego, tworzyli spektakle pokazujące ten świat. Przez lata dużo się zmieniło. Scena, aktorzy, odrzucania zasad czy motywy w spektaklach. Jedna rzecz pozostaje niezmienna. Potrzeba reakcji widza. Osobiście uważam, że teatr nigdy się nie skończy. Będzie wiecznie ewoluował, aby dostosować się do widza i stał się częścią życia. Jak pisał Edward Stachura:

  

 ,, Życie to jest teatr, mówisz ciągle, opowiadasz;
Maski coraz inne, coraz mylne się zakłada;
Wszystko to zabawa, wszystko to jest jedna gra
Przy otwartych i zamkniętych drzwiach.
To jest gra!’’